500 jaar na de Reformatie is de ontzuiling in de gereformeerde kerk zichtbaar. Ook de positie van de vrouw in de kerken verandert.
Aan een nauw straatje in het centrum van Kampen bevindt zich een middeleeuws hofje met een voormalig klooster. Voor één gulden kocht de Theologische Universiteit (TU) Kampen dit terrein in de jaren 70, op voorwaarde dat ze het pand zou restaureren, vertelt George Harinck. „In korte tijd wisten de gereformeerd vrijgemaakten duizenden guldens op te halen voor de restauratie en inrichting als bibliotheek van de predikantenopleiding”, zegt hij. „Die is uitgegroeid tot een van de grootste Nederlandse collecties aan theologische boeken.” Het toont volgens hem het organisatorische talent van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv).
Harinck is hoogleraar geschiedenis van het protestantisme aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en directeur van het archief van de GKv in Kampen. Hij typeert vrijgemaakten – zelf is hij dat ook – als „actief en zeer betrokken gelovigen met een groot verantwoordelijkheidsbesef”.
Dat is ook te zien, vindt hij, bij de twee ministers van de ChristenUnie in het kabinet die beiden uit een vrijgemaakt nest komen: Carola Schouten, vicepremier en minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, en Arie Slob, minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media.
Dat juist zij nu zulke publieke functies bekleden, past in het tijdsbeeld. Decennia voelden gereformeerden zich geborgen in eigen zuilen, maar grenzen vervagen. Waar de hervormden in 2004 al met enkele andere gereformeerde stromingen fuseerden tot de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), gaat de GKv in 2023 samen met de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) – eind jaren zestig nog uit de vrijgemaakte kerk gezet.
Hoe kijken toekomstige dominees naar dit besluit? In de oude bibliotheek in Kampen zit theologiestudent Ronald Elzinga (27) te schrijven aan een preek. „Ik ben er eerlijk gezegd nog niet uit”, vertelt hij. Als aankomend predikant wil hij ruimte geven aan verschillende interpretaties van de tekst van de apostel Paulus over de ‘gehoorzaamheid van de vrouw’ en dat zij mannen niet zou mogen onderwijzen. „Ook wanneer het gaat om schepping en evolutie hebben gereformeerden verschillende opvattingen. Dat is niet erg, zolang we blijven vasthouden aan het geloof in de kruisiging en opstanding van Jezus.”
Theologiestudent Inok Lee (46) heeft „lang geworsteld” met haar positie in de kerk. Zij volgt in Kampen een masteropleiding en komt uit een conservatieve Koreaanse kerk waar vrouwen alleen onderwijs mogen geven aan kinderen. Ze stelt vast: „Het is moeilijk uit te leggen dat het theologisch onderwijs voor mannen en vrouwen hetzelfde is tot het moment dat je aan de slag wil als predikant.”
Eigentijdse kerk
Vrouwen in het ambt; voor Martijn Horsman (40) was dat vijf jaar geleden geen kwestie. Met zijn hippe grijze baard en strak naar achter gekamde haar was hij jarenlang het gezicht van het meest vooruitstrevende project van de GKv: de opbouw van een eigentijdse kerk in het centrum van Amsterdam: Stroom.
Hij werd in 2008 aangesteld als predikant in een gemeente met evangelische, vrijzinnige en links-activistische christenen. „Zie daar maar één kerk van te maken”, zegt hij lachend. In de leiding van zijn kerk zaten ook vrouwen.
Toen Horsman in 2012 bij de GKv een aanvraag deed om zich met Stroom als zelfstandige kerk aan te mogen sluiten, stuitte dat op verzet van conservatieve vrijgemaakten. Het debat was heftig: „Andere kerken wilden ons niet kwijt. Er werd gehuild tijdens de vergaderingen, maar een bevredigende oplossing was er niet.”
Uiteindelijk besloot Stroom zelfstandig verder te gaan, buiten de GKv. Rancune heeft Horsman niet: „Kerken denken vaak dat ze invloed kunnen uitoefenen op de moderne tijd, maar het is eerder andersom.”
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/11/02/het-gereformeerde-bastion-breekt-13819182-a1579781